АЗ ТӨЛЕГІҢ КЕЛСЕ, РЕСУРСТАРДЫ ҮНЕМДЕ
Биыл 3 базалық субъект - «Қызылорда су жүйесі», «Қызылордажылуэлектрорталығы», «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ ұзақ мерзімді кезеңге тарифтердің шекті деңгейлерін өзгертіп бекіту үшін өтініммен шықты. Атап айтқанда:
- «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның сумен жабдықтау және сарқынды суды бұру қызметтеріне 3,9 еседен 6,7 есеге дейін;
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның жылумен жабдықтау қызметіне 2,7 есеге дейін;
- «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ-ның электр энергиясын беру және бөлу қызметіне 2 есеге.
Реттеліп көрсетілетін тарифтердің өсуіне әсер еткен негізгі себептері: шикізат және материалдар құнының өсуі, жанар-жағар май, электрэнергия бағаларының, отын (ілеспе газ), амортизациялық аударымдардың өсуі, жаңа объектілердің теңгерімге қабылдануына байланысты, ең төменгі жалақы мөлшерінің өсуі, күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстары шығындарының ұлғаюы, инвестициялық бағдарламаларды іске асыру.
Қазіргі таңда біздің аймақта коммуналдық сектордағы желілердің тозығы салыстырмалы жоғары және жылу желілерінде- 55 пайызды, электр желілерінде- 76 пайызды, су шаруашылығы желілерінде- 50 пайызды және кәріз жүйесінде- 60 пайызды құрады. Қолда бар активтердің жұмыс жағдайында ұстау, жаңарту, қайта құру үшін, олардың жаңарту, қайта құруға үлкен инвестицияларды қажет етеді, өкінішке орай субъектілердің өздерінде ондай қаражат жоқ.
Жылу-, электр-, сумен жабдықтау және сарқынды суды бұру жүйелерін модернизациялау мақсатында халықаралық қаржылық институттарымен ынтымақтастық туралы мемлекет басшысының тапсырмасы шеңберінде 3 субъектімен 2014 жылдың аяғында облыс әкімшілігінің көмегімен Европалық даму және қайта жаңғырту банкісі арасында келісім шарт жасалынды.
Субъектілердің халықаралық банктың инвестицияларын салу есебінен бекітілген инвестициялық бағдарламалары келесіні қарастырады:
- «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның 4118,1 млн.теңге инвестициясы, 10,7 км су құбырлары желілерін, 4,6 км сарқынды суды бұру желілерін күрделі жөндеуге, 19 бірлік жабдықтар және арнаулы техникалар алу үшін, судың сапасын арттыратын ғимараттарды салуға- 1031,7 млн.тенге және басқада іс-шараларға жұмсалынады. Күтілетін нәтижелер: ауыз судың сапасын жақсарту, аварияның санын қысқарту, судың ысырабын 1 пайызға төмендету, сумен жабдықтау бойынша негізгі қорлардың тозығын төмендету- 2,5 пайызға, сарқынды суды бұру қызметі бойынша- 1,5 пайызға.
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның 16244,68 млн.теңге, инвестициясы қазандықтарды күрделі жөндеу үшін, жылуды жабдықтау желілерінің 81,7 км жаңғырту және модернизациялау, күріштің кебегін жағуға арналған бу қазандықтары бар қазандық құрылысы. Күтілетін нәтижелер: жылумен жабдықтау сенімділігі және сапасының жоғарылауы, тұтынушыларды ыстық сумен қамтамасыз ету, 31 пайыздан 19 пайызға дейін желілердің аварияларын төмендету, ысырапты 2,5 пайызға төмендеуі, негізгі қорлардың тозығын төмендету, жылу энергиясын өндіру бойынша- 51 пайыздан 38 пайызға дейін, жылу желілерін- 55 пайыздан 43 пайызға төмендетуге жұмсалады.
- «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ-ның 2016-2020 жылдарға 4017,8 млн.теңге инвестиция сомасы, кернеуі ВЛ-0,4 кВ ұзындығы 418,5 км, ВЛ-10кВ- 261,6 км электр желілерін қайта құруға, 11 дана қосалқы станцияны орнатуға, 600 дана қолданыстағы қосалқы станцияларын АСКУЭ-ге біріктіруге (электр энергия есебі жүйесіне автоматтандыруды бақылау), тозығы жеткен желілердің жағдайын жаңартуға және жақсартуға, желілердің ысыраптары 0,52 пайызға төмендетуге, желілердің физикалық тозығы ВЛ-10кВ- 63 пайыздан 49 пайызға, ВЛ 0,4 кВ- 68 пайыздан 43,6 пайызға төмендетуге жұмасалады.
Субъектілердің өтінімін қарау кезінде, Департаментпен тарифтердің өзгертуге ұсынылған мөлшері қабылданбады. «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның тарифтеріне сараптама жүргізу нәтижесінде, ұсынылған тарифтен сумен жабдықтау бойынша тұрғындар үшін- 82,4 пайызға және сарқынды суды бұру қызметі бойынша- 79,9 пайызға, ал «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ны жылумен жабдықтау қызметі бойынша тұрғындар үшін 56,6 пайызға төмендеді.
«Тарифті- инвестицияға айырбастау» саясатын қолдай отырып, Департаментпен облыс әкімшілігінің келісімімен тұрғындар үшін тарифтер бекітілді:
- «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның сумен жабдықтау қызметі бойынша- 61,6 теңге мөлшерінде, сарқынды суды бұру қызметі бойынша- ҚҚС-мен 1 текше метрге 65,86 теңге;
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның жылумен жабдықтау қызметі бойынша 1 Гкал-ға ҚҚС-сыз 3220,90 теңге немесе 1 шаршы метрге 92,76 тенге.
Субъектілерге бекітілген бес және одан көп жылдарға тарифтер, ағымдағы кезеңдегі тарифтердің болжамы мен тұрақтылығын қамтамасыз етеді, тұтыну топтары бойынша сараланған тариф бойынша негізгі шығын бюджеттік мекемелерге жүктеледі.
Ал, коммуналдық қызметтердің төлем ақысы бойынша, келесі мысалды көрсетейік: 75 шаршы метр аумағы бар пәтерлі үйде тұратын 5 адамдық жанұя коммуналдық қызмет үшін ағымдағы жылдың қараша айына дейін 11610 теңге көлемінде төлейді (суға- 361 тенге, жылуға- 6382,5 теңге, электрэнергияға-4872 теңге). Өсуі есебімен қараша айынан суға тарифтің, ал 01.12.2015ж. бастап жылу тарифінің айына ақысы 12520 теңгені құрайды (суға- 616 теңге, жылуға- 7032 теңге, электрэнергия- 4872 теңге) немесе 910 теңге артық.
Тарифтің өзгеруін ескере отырып, айта кететін жайт, үнемді және энергоресурстарды орынды пайдалану коммуналдық шығындарды өсірмейді, яғни «Егер аз төлегін келсе – энергоресурстарды үнемде» деген қағида қолданылады.
Егерде әр қайсымыз электр құрылғыларын аз қосып, суды үнемді қолдансақ, суық судың және ыстық судың кранын пайдаланғаннан кейін жабып, уақытылы кемшіліктерді жойып, тұрғын үйді жылу ұстағыш материалдармен қаптап, коммуналдық қызметтерге есептеу құралдарын орнатсақ, коммуналдық төлемдер бойынша шығындар қысқаратын болады.
Сонымен бірге, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңына сәйкес табысы аз отбасылар үшін қарастырылған тұрғын үй көмегі, ол коммуналдық төлемнің бөлігін жабуға мүмкіндік береді. Мысалға:егерде жанұяда айына жалпы табыс орташа есеппен 52000 теңге, ал коммуналдық шығын 10000 тенге мөлшерінде болса, онда жанұя ол соманың комманлдық қызметке барлығы 2600 тенгені төлейтін болады (облыстық орталықтың жалпы табысының 5 пайызы), ал 7400 теңге артық сомасы (10000-2600) коммуналдық қызметтерге тұрғын үй көмегі түрінде бюджеттің есебінен төленеді.
Сонымен қатар, басқа аймақтардың қолданыстағы тарифтері бойынша тұрғындарға толық мағлұмат беру үшін, төмендегі салыстыру мысалын келтірсек: егер сумен жабдықтау қызметінің тарифі Қызылорда қаласы бойынша- 61,6 теңге болса, Ақтөбе облысында- 72,0 теңге, Астана қаласында- 97,96 теңге, Ақмола облысында- 134,05 теңге, Қарағанды облысында- 110,05 теңге, Қостанай облысында- 63,68 теңге, Жамбыл облысында- 115,54 теңге, Шығыс-Қазақстан облысында- 76,02 теңге, Атырау облысында- 113,48 теңге болды.
2015 жылдың 1 желтоқсанынан бастап Қызылорда қаласы бойынша жылумен жабдықтау қызметіне 1 шаршы метрге ҚҚС-мен 92,76 теңге құрады, ал Алматы қаласы бойынша- 145,63 теңге, Астана қаласында- 97,96 теңге, Қарағанды облысында- 104,50 теңге, Қостанай облысында- 171,32 теңге, Оңтүстік-Қазақстан облысында- 106,55 теңге, Батыс-Қазақстан облысында- 106,55 теңге, Атырау облысында- 110,16 теңге болады.
Яғни, біздің аймағымыздағы тарифтер басқа аймақтардың тарифтерімен салыстырғанда орташа деңгейде орын алып отыр.
Электрмен жабдықтау қызметінің тарифтері ағымдағы жылдың аяғына дейін өзгерізсіз қалдырылды.
Қызылорда облысы бойынша табиғи монополияларды
реттеу департаменті
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның жылумен жабдықтау қызметіне 2,7 есеге дейін;
- «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ-ның электр энергиясын беру және бөлу қызметіне 2 есеге.
Реттеліп көрсетілетін тарифтердің өсуіне әсер еткен негізгі себептері: шикізат және материалдар құнының өсуі, жанар-жағар май, электрэнергия бағаларының, отын (ілеспе газ), амортизациялық аударымдардың өсуі, жаңа объектілердің теңгерімге қабылдануына байланысты, ең төменгі жалақы мөлшерінің өсуі, күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстары шығындарының ұлғаюы, инвестициялық бағдарламаларды іске асыру.
Қазіргі таңда біздің аймақта коммуналдық сектордағы желілердің тозығы салыстырмалы жоғары және жылу желілерінде- 55 пайызды, электр желілерінде- 76 пайызды, су шаруашылығы желілерінде- 50 пайызды және кәріз жүйесінде- 60 пайызды құрады. Қолда бар активтердің жұмыс жағдайында ұстау, жаңарту, қайта құру үшін, олардың жаңарту, қайта құруға үлкен инвестицияларды қажет етеді, өкінішке орай субъектілердің өздерінде ондай қаражат жоқ.
Жылу-, электр-, сумен жабдықтау және сарқынды суды бұру жүйелерін модернизациялау мақсатында халықаралық қаржылық институттарымен ынтымақтастық туралы мемлекет басшысының тапсырмасы шеңберінде 3 субъектімен 2014 жылдың аяғында облыс әкімшілігінің көмегімен Европалық даму және қайта жаңғырту банкісі арасында келісім шарт жасалынды.
Субъектілердің халықаралық банктың инвестицияларын салу есебінен бекітілген инвестициялық бағдарламалары келесіні қарастырады:
- «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның 4118,1 млн.теңге инвестициясы, 10,7 км су құбырлары желілерін, 4,6 км сарқынды суды бұру желілерін күрделі жөндеуге, 19 бірлік жабдықтар және арнаулы техникалар алу үшін, судың сапасын арттыратын ғимараттарды салуға- 1031,7 млн.тенге және басқада іс-шараларға жұмсалынады. Күтілетін нәтижелер: ауыз судың сапасын жақсарту, аварияның санын қысқарту, судың ысырабын 1 пайызға төмендету, сумен жабдықтау бойынша негізгі қорлардың тозығын төмендету- 2,5 пайызға, сарқынды суды бұру қызметі бойынша- 1,5 пайызға.
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның 16244,68 млн.теңге, инвестициясы қазандықтарды күрделі жөндеу үшін, жылуды жабдықтау желілерінің 81,7 км жаңғырту және модернизациялау, күріштің кебегін жағуға арналған бу қазандықтары бар қазандық құрылысы. Күтілетін нәтижелер: жылумен жабдықтау сенімділігі және сапасының жоғарылауы, тұтынушыларды ыстық сумен қамтамасыз ету, 31 пайыздан 19 пайызға дейін желілердің аварияларын төмендету, ысырапты 2,5 пайызға төмендеуі, негізгі қорлардың тозығын төмендету, жылу энергиясын өндіру бойынша- 51 пайыздан 38 пайызға дейін, жылу желілерін- 55 пайыздан 43 пайызға төмендетуге жұмсалады.
- «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ-ның 2016-2020 жылдарға 4017,8 млн.теңге инвестиция сомасы, кернеуі ВЛ-0,4 кВ ұзындығы 418,5 км, ВЛ-10кВ- 261,6 км электр желілерін қайта құруға, 11 дана қосалқы станцияны орнатуға, 600 дана қолданыстағы қосалқы станцияларын АСКУЭ-ге біріктіруге (электр энергия есебі жүйесіне автоматтандыруды бақылау), тозығы жеткен желілердің жағдайын жаңартуға және жақсартуға, желілердің ысыраптары 0,52 пайызға төмендетуге, желілердің физикалық тозығы ВЛ-10кВ- 63 пайыздан 49 пайызға, ВЛ 0,4 кВ- 68 пайыздан 43,6 пайызға төмендетуге жұмасалады.
Субъектілердің өтінімін қарау кезінде, Департаментпен тарифтердің өзгертуге ұсынылған мөлшері қабылданбады. «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның тарифтеріне сараптама жүргізу нәтижесінде, ұсынылған тарифтен сумен жабдықтау бойынша тұрғындар үшін- 82,4 пайызға және сарқынды суды бұру қызметі бойынша- 79,9 пайызға, ал «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ны жылумен жабдықтау қызметі бойынша тұрғындар үшін 56,6 пайызға төмендеді.
«Тарифті- инвестицияға айырбастау» саясатын қолдай отырып, Департаментпен облыс әкімшілігінің келісімімен тұрғындар үшін тарифтер бекітілді:
- «Қызылорда су жүйесі» МКК-ның сумен жабдықтау қызметі бойынша- 61,6 теңге мөлшерінде, сарқынды суды бұру қызметі бойынша- ҚҚС-мен 1 текше метрге 65,86 теңге;
- «Қызылордажылуэлектрорталығы» МКК-ның жылумен жабдықтау қызметі бойынша 1 Гкал-ға ҚҚС-сыз 3220,90 теңге немесе 1 шаршы метрге 92,76 тенге.
Субъектілерге бекітілген бес және одан көп жылдарға тарифтер, ағымдағы кезеңдегі тарифтердің болжамы мен тұрақтылығын қамтамасыз етеді, тұтыну топтары бойынша сараланған тариф бойынша негізгі шығын бюджеттік мекемелерге жүктеледі.
Ал, коммуналдық қызметтердің төлем ақысы бойынша, келесі мысалды көрсетейік: 75 шаршы метр аумағы бар пәтерлі үйде тұратын 5 адамдық жанұя коммуналдық қызмет үшін ағымдағы жылдың қараша айына дейін 11610 теңге көлемінде төлейді (суға- 361 тенге, жылуға- 6382,5 теңге, электрэнергияға-4872 теңге). Өсуі есебімен қараша айынан суға тарифтің, ал 01.12.2015ж. бастап жылу тарифінің айына ақысы 12520 теңгені құрайды (суға- 616 теңге, жылуға- 7032 теңге, электрэнергия- 4872 теңге) немесе 910 теңге артық.
Тарифтің өзгеруін ескере отырып, айта кететін жайт, үнемді және энергоресурстарды орынды пайдалану коммуналдық шығындарды өсірмейді, яғни «Егер аз төлегін келсе – энергоресурстарды үнемде» деген қағида қолданылады.
Егерде әр қайсымыз электр құрылғыларын аз қосып, суды үнемді қолдансақ, суық судың және ыстық судың кранын пайдаланғаннан кейін жабып, уақытылы кемшіліктерді жойып, тұрғын үйді жылу ұстағыш материалдармен қаптап, коммуналдық қызметтерге есептеу құралдарын орнатсақ, коммуналдық төлемдер бойынша шығындар қысқаратын болады.
Сонымен бірге, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңына сәйкес табысы аз отбасылар үшін қарастырылған тұрғын үй көмегі, ол коммуналдық төлемнің бөлігін жабуға мүмкіндік береді. Мысалға:егерде жанұяда айына жалпы табыс орташа есеппен 52000 теңге, ал коммуналдық шығын 10000 тенге мөлшерінде болса, онда жанұя ол соманың комманлдық қызметке барлығы 2600 тенгені төлейтін болады (облыстық орталықтың жалпы табысының 5 пайызы), ал 7400 теңге артық сомасы (10000-2600) коммуналдық қызметтерге тұрғын үй көмегі түрінде бюджеттің есебінен төленеді.
Сонымен қатар, басқа аймақтардың қолданыстағы тарифтері бойынша тұрғындарға толық мағлұмат беру үшін, төмендегі салыстыру мысалын келтірсек: егер сумен жабдықтау қызметінің тарифі Қызылорда қаласы бойынша- 61,6 теңге болса, Ақтөбе облысында- 72,0 теңге, Астана қаласында- 97,96 теңге, Ақмола облысында- 134,05 теңге, Қарағанды облысында- 110,05 теңге, Қостанай облысында- 63,68 теңге, Жамбыл облысында- 115,54 теңге, Шығыс-Қазақстан облысында- 76,02 теңге, Атырау облысында- 113,48 теңге болды.
2015 жылдың 1 желтоқсанынан бастап Қызылорда қаласы бойынша жылумен жабдықтау қызметіне 1 шаршы метрге ҚҚС-мен 92,76 теңге құрады, ал Алматы қаласы бойынша- 145,63 теңге, Астана қаласында- 97,96 теңге, Қарағанды облысында- 104,50 теңге, Қостанай облысында- 171,32 теңге, Оңтүстік-Қазақстан облысында- 106,55 теңге, Батыс-Қазақстан облысында- 106,55 теңге, Атырау облысында- 110,16 теңге болады.
Яғни, біздің аймағымыздағы тарифтер басқа аймақтардың тарифтерімен салыстырғанда орташа деңгейде орын алып отыр.
Электрмен жабдықтау қызметінің тарифтері ағымдағы жылдың аяғына дейін өзгерізсіз қалдырылды.
Қызылорда облысы бойынша табиғи монополияларды
реттеу департаменті
